[vc_row][vc_column][vc_column_text]در سالهاي اخير به منظور پشتيباني از مديريت بحران ، تمايل و رشد فزاينده اي در استفاده از فناوري اطلاعات(IT) و اینترنت اشیاء را شاهد بوده ايم. تجربيات بدست آمده از شرایط اضطراری گوناگون، اعم از بلاياي طبيعي و بحران‌های انسان ساز گرفته تا ناآرامي‌ها و شورش هاي سياسي و اجتماعي و بحران هاي مالي و اقتصادي نشان داده است كه چگونه ظهور تكنولوژي هاي نوین شبكه، و بطور كلي دستاوردهاي حوزه فناوري اطلاعات و ارتباطات بطور قابل توجهي باعث تغيير در روش ارائه اطلاعات در زمینه مديريت شرایط اضطراری شده و در حوزه هايي نظير تصميم گیری ، حافظه سازماني ، مديريت دانش ، به اشتراك گذاري اطلاعات، ارتباطات، هماهنگي و هوشياري لحظه ای (مبتنی بر وضعیت و موقعيت) باعث افزایش و بهبود كارايي مدیریت در شرایط اضطراری گرديده است.
به گزارش BACpress ، از ميان تكنولوژي هاي نوين مي توان از شبكه هاي اجتماعي ، اينترنت اشياء و داده هاي بزرگ نام برد كه در این مقاله ضمن اشاره به نقش اینترنت اشیاء در مدیریت بحران به تاثیر شگرف این تکنولوژی در مبحث مدیریت شرایط اضطراری پرداخته تا بتوان به عنوان نمونه ای برای استفاده در سازمان‌های مختلف مورد استفاده قرار گیرد.
بحران
از بحران تعاریف مختلفی شده است. بحران از ریشه یونانی Krisis به معنی تصمیم عاجل می‌آید. بحران عبارت است از ﺑﻲﻧﻈﻤﻲ ﺟﺪي ﺑﻮﺟﻮد آﻣﺪه در ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻳﻚ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﺎ اﺟﺘﻤﺎع ﻛﻪ در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﺧﺴﺎرات و ﺗﺎﺛﻴﺮات ﮔﺴﺘﺮده اﻧﺴﺎﻧﻲ، ﻣﺎﻟﻲ، اﻗﺘﺼﺎدي ﻳﺎ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻛﻪ ﻓﺮاﺗﺮ از ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻳﺎ اﺟﺘﻤﺎع ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮاي ﺳﺎزﮔﺎري و اﻧﻄﺒﺎق ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻨﺎﺑﻊ در اﺧﺘﻴﺎر ﺧﻮدش ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ.
ﺑﺤﺮانﻫﺎ اﻏﻠﺐ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ اي از ﺗﺮﻛﻴﺐ در ﻣﻌﺮض ﺧﻄﺮ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ، ﺷﺮاﻳﻂ و وﺿﻌﻴﺖﻫﺎﻳﻲ از آﺳﻴﺐﭘﺬﻳﺮي ﻛﻪ اﻛﻨﻮن وﺟﻮد دارد، و ﻇﺮﻓﻴﺖ ﻳﺎ ﺗﺪاﺑﻴﺮ ﻧﺎﻛﺎﻓﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎ ﺳﺎزﮔﺎري ﺑﺎ ﻋﻮاﻗﺐ ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺎﻟﻘﻮه، ﺗﻌﺮﻳﻒ و ﺗﻮﺻﻴﻒ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ. ﺗﺎﺛﻴﺮات ﺑﺤﺮان ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺷﺎﻣﻞ: ﺧﺴﺎرات ﺟﺎﻧﻲ، ﺟﺮاﺣﺎت، ﺑﻴﻤﺎريﻫﺎ و ﺳﺎﻳﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮات ﻣﻨﻔﻲ ﺑﺮ ﺳﻼﻣﺘﻲ ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ، رواﻧﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻧﺴﺎن و ﻧﻴﺰ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ اﻣﻮال، ﻧﺎﺑﻮدي داراﻳﻲﻫﺎ، ﺧﺴﺎرت ﺑﻪ روﻧﺪ اراﺋﻪ ﺧﺪﻣﺎت، اﺧﺘﻼﻻت و ﻓﺮوﭘﺎﺷﻲ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و اﻧﺤﻄﺎط و ﻛﺎﻫﺶ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﮔﺮدد.
مدیریت شرایط اضطراری
ﺳﺎزﻣﺎندهی و ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ نمودن ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﻣﺴﻮﻟﻴﺖ ﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺎﻛﻴﺪ ﺑﺮ ﻛﻠﻴﻪ ﻧﻤﻮدﻫﺎ و وﺿﻌﻴﺖ ﻫﺎي ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري، ﺧﺼﻮﺻﺎ، آﻣﺎدﮔﻲ، ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﮔﺎم ﻫﺎي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ و ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ اﺣﻴﺎ، ﺑﺎزﺗﻮاﻧﻲ و ﺑﺎزﺳﺎزي ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ. ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه و دﺧﻴﻞ ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎ و ﻃﺮح ﻫﺎ و ﺗﻤﻬﻴﺪات ﺳﺎزﻣﺎﻧﻲ ﺑﺮاي ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي و ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﻤﺎردن و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺪاﻳﺖ و راﻫﻨﻤﺎﻳﻲ ﺗﻼﺷﻬﺎ و ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺎي دوﻟﺖ، ﻣﻮﺳﺴﺎت داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ و ﺧﺼﻮﺻﻲ ﻏﻴﺮدوﻟﺘﻲ ﺑﻪ ﺷﻴﻮه ﻫﺎﻳﻲ ﺟﺎﻣﻊ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر واﻛﻨﺶ، ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ و ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﻳﻲ ﺑﻪ ﻛﻠﻴﻪ ﻃﻴﻒ ﻫﺎي ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪي ﻫﺎي ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري ﻣﻲ ﮔﺮدد. واژه «ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺑﺤﺮان» ﮔﺎﻫﻲ اوﻗﺎت ﺑﺠﺎي ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺷﺮاﻳﻂ اﺿﻄﺮاري ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد (۲۰۰۹ UNISDR Terminology on Disaster Risk Reduction).
بسیاری از این طرح‌ها و روش‌ها در قالب شیوه نامه ها، آیین نامه، قوانین و مقررات و یا استانداردها مورد استفاده ارگان‌های دولتی و یا غیر دولتی می‌باشد ولی همانگونه که می‌دانیم موفقیت همه آنها بستگی به میزان آمادگی و تجربه کابران و پاسخ دهندگان خواهد داشت و در صورت بروز کوچکترین خطا – چه انسانی و چه برنامه ای – امکان تبدیل یک رویداد کوچک به شرایطی اضطراری و یا فاجعه بار بسیار محتمل خواهد بود.
اگرچه برای جلوگیری از بروز شرايط اضطراري، به پروتکل‌های ایمنی و مقررات کامل تر و بهتری نیازمندیم ولی چه اتفاقی می‌افتاد اگر در صورت بروز خطا یا مشکل، کل سیستم بصورت هوشمندانه تصمیم گیری کرده و برای رفع خطا یا جلوگیری از مشکل و یا حداقل اعلام هشدار عمل می نمود. آیا این بهترین روش برای جلوگیری از بروز شرایط اضطراری نیست؟ در این مقاله به بررسی کلی تکنولوژی اینترنت اشیاء و اینکه چگونه می‌توان از این تکنولوژی برای افزایش توانایی و بهینه سازی مدیریت شرایط اضطراری استفاده نمود پرداخته شده است؟
سیستم های اطلاعاتی (IS)
سیستمهای اطلاعاتی به مجموعه ای از سخت افزارها، نرم افزارها و تکنولوژی‌ها و منابع وابسته گفته می‌شود که با یکدیگر یکپارچه و سازماندهی شده، و زمینه جمع آوری، ذخیره سازی، پردازش، تولید و تبادل اطلاعات را به صورت مکانیزه فراهم می‌آورد و خروجی نهایی این سیستم ها، اطلاعات و دانش لازم جهت برنامه ریزی و مدیریت می‌باشد. از میان سیستمهای اطلاعاتی که می‌توانند در مدیریت بحران نقش مهمی را ایفا کنند می‌توان به سیستمهای اطلاعات مدیریتی (MIS)، سیستمهای اطلاعات جغرافیایی (GIS)، سیستمهای اطلاعات اسنادی (DIS)، سیستمهای اطلاعات ارتباطی (CIS) اشاره نمود.
عموما عدم اقدام بموقع و مناسب از سوی پاسخ دهندگان در زمان وقوع بحران– صرفنظر از منشا آن (انسانی، تکنولوژیکی و یا طبیعی) – باعث بروز خسارات جانی و مالی فراوان خواهد شد. از بین عوامل مختلف، آگاهی موقعیتی و پشتیبانی تصمیم گیری مناسب جزو فاکتورهای مهم برای به حداقل رساندن خسارات و نجات جان انسانها می‌باشند که این موضوع را به وضوح می‌توان در حوادث فاجعه باری نظیر حوادث بوپال هند و ۱۱ سپتامبر امریکا مشاهده نمود. بدین منظور توسعه سیستم اطلاعات کارامد که بتواند بوسیله ارتقای آگاهی موقعیتی پاسخ دهندگان از آنان پشتیبانی نموده و منجر به تصمیم سازی بهتر در شرایط اضطراری گردد امری اجتناب ناپذیر خواهد بود.
سیستم های اطلاعاتی (IS)
چالش‌های بکارگیری نوآوری در اینترنت اشیاء
معرفی RFID
RFID به مفهوم استفاده از سیگنالهای رادیویی برای شناسایی خودکار یک شیء بر اساس ذخیره سازی و بازیابی داده از راه دور می‌باشد (Lee et al., 2006).
بطور کلی فناوریRFID از تجهیزاتی مانند برچسب شامل برچسبهای فعال و نیمه فعال و غیر فعال، برچسب خوان، آنتن، نرم افزار مدیریت اطلاعات و بانک اطلاعاتی برای پیاده سازی کمک می‌گیرد.
امواج رادیویی اطلاعات را بین فرستنده و گیرنده جابجا می‌کنند. به قـطعه ارسال کننده اطلاعات، برچسب و به قطعه دریافت کننده اطلاعات، خواننده یا برچسب خوان گفـته می‌شود. برچسبهای فعال، انرژی مورد نیاز خود را از باتری هـمراهـشان دریافـت می‌کنند درحالیکه برچسبهای غـیر فعال به خودی خود دارای منبع انرژی نبوده و برای بکار افـتادن باید از انرژی امواج الکترومغناطیسی منتشر شده از برچسب خوان استفاده نمایند و البته محدوده و دامنه خواندن کمتری نسبت به برچسبهای فعال دارند (Fine et al., 2006).
برچسبهای غـیرفـعال قـیمت کم و طول عـمر زیادی دارند و ابعادشان نیز کوچک است. نوع دیگری از برچسب نیز برچسب نیمه غیر فعال می‌باشد که علاوه بر استفاده از باطری داخلی اش، میتواند از انرژی امواج منتشر شده از برچسب خوان نیز استفاده نماید. در این مقاله تمرکز بر روی برچسبهای غیر فعال قرار داده شده است.
آنتن جهت انتقال سیگنالهای رادیویی بین برچسب خوان و برچسب استفاده می‌شود. نرم افزار مدیریت اطلاعات نیز به منظور پردازش داده‌های جمع آوری شده وجود دارد.
این نرم افزار خاص که معمولا بر روی یک سرور محلی می‌باشد این امکان را می‌دهد تا داده‌های رد و بدل شده با برچسب خوان جمع آوری و مورد پردازش قرار گیرند و در صورت نیاز در بانک اطلاعاتی ذخیره و بازیابی شوند.
مجهز نمودن فناوری‌های RFID و وایرلس (بی سیم) میتواند روش و راه حلی برای دستیابی به اینترنت اشیاء باشد.
اﯾﻨﺘﺮﻧﺖِ اﺷﯿﺎء (Internet of Things)
هدف اینترنت اشیاء، خلق محیطی است که در آن اطلاعات پایه دریافتی از هریک از کنشگران مستقل متصل به شبکه را بتوان بصورت موثر و در همان لحظه برای دیگران به اشتراک گذاشت. بدین ترتیب افزایش موثر توانایی جمع آوری و به اشتراک گذاری داده‌ها باعث افزایش پشتیبانی از تصمیم سازی ایده آل خواهد گردید. اینترنت اشیاء با داشتن قابلیت به روز رسانی لحظه ای از وضعیت ها، نیازها، و سایر اطلاعات میتواند امکان سازگار نمودن گردش کار پویا را فراهم نماید.
به بیان ساده تر، اينترنت اشياء مجموعه اي است از حسگرها يا فعالگرهاي نصب شده در اشياء فيزيكي مختلف كه با استفاده از شبكه هاي بي سيم و باسيم از طريق پروتكل هاي شبكه اينترنت و با رعایت استاندارد‌های امنیتی به هم متصل هستند. بطور عمومی می‌توان این ابزارها را در خانه‌های هوشمند، سیستم پایش تصویری ترافیکی، دوربین‌های امنیتی سطح شهر، سیستمهای پایش آلودگی هوا، هواشناسی، پیش هشدارهای زلزله و سیل و … مشاهده نمود که سطوح دسترسی گوناگون برای افراد مختلف در آن تعریف می‌شود. البته وقتی صحبت از اینترنت اشیاء می‌شود، منظور فقط قرار دادن برچسبهای RFID بر روی تعدادی اشیاء به منظور دانستن مکان آنها نیست، بلکه هدف تعبیه کردن هوش مصنوعی در آنها است چرا که در آنصورت اشیاء هوشمندتر شده و چیزی بیشتر از آنچه که انتظار می‌رود انجام می‌دهند.
اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ اﺷﯿﺎء (Internet of Things)
اینترنت اشیاء و مدیریت شرایط اضطراری
معمولا مسئولان مديريت شرایط اضطراری از منابع اطلاعاتي ارائه شده توسط مسئولان محلي استفاده مي كنند. همچنين در كنار داده هاي مرجع همانند آمارنامه‌های جمعیتی، نقشه‌های جغرافیایی و زمین شناسی و تاسیسات زیربنایی، نقشه‌های مربوط به پهنه بندی سیلاب و زلزله و زمین لغزش و نقشه‌های مانند آن، داده‌های در لحظه جمع آوری شده قبل، حین و بعد از یک رویداد، جهت راهنمایی تصمیم گیرندگان مدیریت شرایط اضطراری بسیار ضروری می‌باشد.
شبکه جمع آوری داده حسگرهای موجود (آب و هوا، آلودگی، ترافیک، تشعشعات هسته ای، عکس‌ها و فیلم‌های ویدیویی و …) را می‌توان به عنوان «اینترانت اشیاء» معرفی نمود. این شبکه‌ها توسط سازمان‌های خاص مستقر شده‌اند و بعنوان قسمتی از فعالیت‌های محوری آن سازمان مدیریت می‌شوند و این داده‌ها معمولا درون فضایی محصور به نام شبکه سازمانی قابل دسترس خواهد بود و حتی اگر این اطلاعات بصورت در لحظه با دیگر سازمان‌ها به اشتراک گذاشته می‌شد، به دلیل اختصاصی بودن طرح‌های جمع آوری داده ها، استفاده و به اشتراک گذاری مجدد آن بسیار سخت خواهد بود.
یکی از ویژگی‌های اصلی پروتکل‌های اینترنت اشیاء، طراحی برای باز بودن و ترکیب داده‌ها و سپس طراحی برای پیاده سازی سطح امنیت مورد نیاز هر سازمان است. به این ترتیب، اینترنت اشیاء در محیط فیزیکی اقدام به ایجاد فرصتی برای دسترسی، به اشتراک گذاری و ترکیب منبع اطلاعات در سطحی بسیار بالاتر از استاندارد‌های موجود کنونی می‌نماید.
اینترنت اشیا در مدیریت بحران
بعنوان مثال در دنیای سنتی، عملیات مدیریت شرایط اضطراری با جمع آوری اطلاعات در مورد منطقه تحت تاثیر توسط گروه‌های پیشرو (پلیس، آتش نشانی، اورژانس، هلال احمر و …) آغاز می‌شود. اطلاعات جمع آوری شده میتواند شامل اطلاعات میدانی، تصاویر ویدیویی ضبط شده بوسیله دوربین‌های نصب شده روی بالگردها و یا دیگر طرح‌های موقت جمع آوری داده‌ها که برای بهبود آگاهی موقعیتی مستقر شده اند، باشد. این اطلاعات معمولا در طول عملیات مدیریت بحران کامل می‌گردد و جزو مجموعه اطلاعات مدیریت بحران محسوب می‌شود. حال وضعیتی را در نظر بگیریم که در آن مردم، وسایل نقلیه، وسایل خانگی، خیابان‌ها و ساختمان‌های تجاری به منظور اهداف خاصی مانند:
- اتوماسیون خانگی و کاهش مصرف انرژی
- مدیریت بیمه یا تعمیر و نگهداری پیشگیرانه
- بهبود امنیت و مدیریت پسماند
به انواع مختلفی از سنسورها مجهز باشند و امکان استانداردسازی دسترسی به ترافیک ارتباطی داده‌ها از راه دور مهیا باشد. معمولا برای راحتی و بنا به دلایل عملی، تمام این اطلاعات درون زمینه‌های نرم افزار خاصی در دسترس خواهد بود و از بهره برداری‌های غیر مجاز محافظت می‌شود. هرچند، در وضعیت اضطراری می‌توان این دسترسی را برای مسئولان باز نمود و دورنمایی در لحظه و بسیار با دقت تر از هرگونه اطلاعات دیگر از منطقه در اختیار آنان قرار داد. این اطلاعات میتواند شامل:
- نمایشگر‌های در لحظه از جایی که مردم هستند و چه تعداد از آنها باید تخلیه شوند.
- تشخیص وضعیت مردم بیماری که به توجه نیاز دارند.
- اندازه گیری درجه حرارت و یا تابشی که نشان از شروع آتش سوزی در مکان‌های غیرقابل دسترس دارد.
- وضعیت و جریان ترافیکی که به سوی منطقه حادثه دیده می‌رود و یا از آن دور می‌شود.
- تصویری از ساختمان برای ارزیابی خسارات ناشی از انفجار یا دیگر خسارات سازه ای.
چالش هاي مورد بحث
چالش‌های بسیاری برای اینترنت اشیا وجود دارد که در ادامه به چند مورد از آنها اشاره می‌کنیم:
- مسایل فنی: این چالش‌ها مشکلات بخش سخت‌افزار و بخش نرم‌افزاری را در بر می‌گیرد. دریافت و پردازش داده‌های عظیم، تعداد و نوع سنسورها و برچسب ها، میزان نفوذ اینترنت، توجه به زیرساخت ها، عمر باتری، تعمیر و نگهداری، و قابلیت همکاری و سازگاری پلتفرم‌ها جزو این مشکلات محسوب می‌شوند.
- مشکلات امنیتی و حریم خصوصی: در اینترنت اشیاء دستگاه‌ها، اطلاعاتی را فرستاده و دستوراتی را دریافت می‌کنند. از این رو نفوذ هکرها و سوءاستفاده از آن چندان دور از انتظار نیست.
- لزوم فرهنگ سازی: همیشه قبل از بکارگیری تکنولوژی‌های نوین، پیاده سازی آموزش‌های لازم و فرهنگ سازی برای استفاده مناسب و بجا از آن تکنولوژی ضروری می‌باشد. در غیر اینصورت، همانگونه که قبلا نیز شاهد آن بوده ایم، می‌توان ضررهای جبران ناپذیری را بواسطه استفاده نادرست از آن در جامعه متصور بود.
- عدم پذیرش تکنولوژی‌های نوین: همانگونه که می‌دانیم برخی از مدیران و مسئولان در برابر پذیرش تکنولوژی‌های نوین در سازمان، بواسطه عدم اطمینان از کارایی، عدم ریسک پذیری، مقاومت در برابر تغییر در روال عادی فرایندهای سازمانی و یا ضعف دانش فنی، مقاومت می‌کنند که در این صورت رفع ضعف‌های یاد شده در سازمان بسیار ضروری می‌باشد.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][ult_ihover][/ult_ihover][/vc_column][/vc_row]
